نزاع دو روایت از صنعتی‌سازی در ایران: «جایگزینی واردات ـ زنجیره ارزش»
کشمکش میان «سود(profit) ـ ارزش(Value)» در تقریر مسئله‌ی کانونی صنایع ایران
تدوین نقشه‌ی راهبردی صنایع کشور و دانش‌بنیان شدن آن چگونه ممکن می‌شود؟ دکتر فرتوک‌زاده در گفتاری که در ادامه می‌آید، تلاش داشته دشواری‌ها و سختی‌های راه پیش روی صنعتی‌سازی ایران را تذکّر دهد و پرتوی بر برخی زوایای آن بیاندازد. او به نزاع دو روایت از صنعتی‌سازی پرداخته و تفاوت میان استراتژی «جایگزینی واردات» و استراتژی «زنجیره ارزش» را توضیح داده است. استراتژی جایگزینی واردات که از ابتدای دهه‌ی چهل شمسی، قاعده‌ی رفتار سیاست‌گذاران و بازیگران و کنشگران صنایع ما را شکل داده، شاکله و فرهنگ حاکم بر صنایع کشور را به سمتی سوق داده که تمنّای سود(profit) و خام‌فروشی نتیجه‌ی آن بوده است. به طور طبیعی چنین روایتی نمی‌تواند متضمّن دانش‌بنیان شدن به معنای دقیق آن باشد. در مقابل، برای رهایی از این وضعیت، پیشنهاد دکتر فرتوک‌زاده این است که باید دیدگاه دیگری را پی گرفت؛ دیدگاهی که ارزش(value) را نه فقط در محصول، بلکه در کل زنجیره جستجو می‌کند. اتّخاذ چنین دیدگاهی مستلزم فراروی از سطح بنگاه‌های صنعتی و مستلزم نگاهی کل‌نگرانه به روابط و دادوستد میان صنایع مختلف با یکدیگر است که متاسّفانه در تنگ‌نظریِ بنگاه‌های صنعتی، از آن غفلت می‌شود. ایشان در ادامه، به دستورالعمل‌هایی که می‌تواند چنین دیدگاهی را تمهید و تدارک نماید، اشاره داشتند: «تعیین مضامین اصلی و ضروری صنعتی‌سازی، شاملِ آب، گاز، ترانزیت و امنیت غذایی» و «طراحی میزهایی برای توافق‌سازی میان صنایع مختلف در زنجیره ارزش». و در پایان، در پرتوِ «طرح ایلاف»، به فرصت‌های جدیدی که با جنگ اکراین برای ایران فراهم آمده، پرداخته‌اند. دکتر فرتوک‌زاده در طرح ایلاف، مسئله‌ی صنعتی‌سازی کشور را در نسبت با نظم اقتصادی استقراریافته در منطقه مورد بررسی قرار می‌دهند و با نظر به شکاف‌هایی که میان سه نظم آنگلوساکسونی، روسی و چینی در پی جنگ اکراین به وجود آمده، به برخی از فرصت‌های کنونی ایران برای احیای مزیت‌های ژئواکونومی‌اش می‌پردازند.
درباره نویسنده
دیدگاهتان را بنویسید