روایتِ سیر تکوین مسئله‌ی «تولید دانش‌بنیان» در بیانات رهبری در مسیر تحقّق سند چشم‌انداز
رهبر بزرگوار انقلاب، در نخستین روز قرن پانزدهم هجری شمسی، «تولیددانش‌بنیان» را به عنوان پیشران و بستر «فعّال‌شدن همه‌ی زمینه‌های پیشرفت» مطرح کردند. چنین تقریری از مسئله‌ی تولید ـ که در نگاه متعارف، صرفاً یکی از ده‌ها موضوع در منظومه‌ی اقتصادی و صنعتی کشور به حساب می‌آید ـ ما را در برابر این پرسش قرار می‌دهد که دانش‌بنیان شدن تولید حاوی چه ظرفیتی است که فعّال شدن تمامی زمینه‌های پیشرفت ـ اعم از فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ـ متوقّف بر آن است؟ در شرایطی که تحت تاثیر «گفتمان حل مسئله»، عمدتاً مسائل مفروض انگاشته می‌شود و صرفاً باید راه‌حل‌های رفع آن اندیشید، قدری باید در «تقریر مسئله» تولید کوشید؛ زیرا به نظر می‌رسد ظرافت‌ها و پیچیدگی‌هایی در تعریف این مسئله از سوی رهبری وجود دارد که با خوانش‌های متعارف و راه‌حل‌های متعارف متمایز است.
در این پژوهش، ردیابی طرح مسئله‌ی تولید و فهم عقبه‌های تاریخی آن ـ یا به تعبیر دقیق‌تر، فهم «روند شکل‌گیری مسئله‌ی تولید» ـ در دیدگاه رهبری، نگارنده را به بازخوانی حرکتی سوق داد که از سال 1384ـ نخستین سال سند چشم‌انداز بیست‌ساله ـ و با ابلاغ «سیاست‌های کلّی بند ج اصل چهل و چهار قانون اساسی» آغاز شده بود. آن‌چه با مطالعه‌ی روند این حرکت در طی نزدیک به دو دهه‌ی اخیر، بر نگارنده نمودار شد، پنج مرحله گفتمان‌سازی رهبری بود که با تکیه بر مفاهیم مورد استفاده‌ی رهبری، عبارت بوده‌اند از: «ایجاد بستر اقتصادی»(1384ـ1385)، «دعوت به اتّخاذ رویکرد اقتصادی»(1386ـ1387)،«تعریف میدان جهاد اقتصادی و منظومه‌ی مسائل آن»(1388ـ1391)، «جانمایی نظام مسائل در الگوی اقتصاد مقاومتی و گفتمان کردن آن»(1392ـ1395) و «تمرکز بر تولید به عنوان پیشران الگوی اقتصاد مقاومتی»(1396ـ1401). جستجوی این روند تاریخی، کمک می‌کند صورت‌بندی و تقریر مسئله‌ی تولید را در نسبت با سرچشمه‌های آن در سیاست‌های کلّی اصل چهل و چهار قانون اساسی ـ که در یک کلام، «جوشش و تحرک اقتصادی آحاد مردم» است ـ بیابیم.
اکنون که سه سال به پایان زمان مقرّر چشم‌انداز بیست‌ساله‌ی جمهوری اسلامی باقی مانده، با تمرکز و اجماع ملّی بر سر مسئله‌ی تولید دانش‌بنیان، شاید بتوان عقب‌ماندگی‌هایی را که نسبت به افق‌های تعیین‌شده‌ی این سند پیش آمده، جبران نماییم، ان شاء الله.
مشاهده فایل pdf این یادداشت
درباره نویسنده
دیدگاهتان را بنویسید